สมุนไพรไทย

สมุนไพรไทย ตัวนี้ชื่ออาจจะน่ากลัวนิดนึง แต่ถ้าลองได้รู้จัก และลองใช้ดูแล้ว จำรู้ว่ามันมีประโยชน์มาก ชนิดที่ท่านอาจลืม แชมพูขจัดรังแคที่ใช้อยู่เป้นประจำเลยก็เป็นได้

ชื่อวิทยาศาสตร์ Sapindus rarak A.DC.วงศ์ Sapindaceae

ชื่ออังกฤษ Soap nut tree, soap berry

ชื่อท้องถิ่น มะคำดีควาย (กลาง ใต้ ) มะซัก ส้มป่อยเทศ (เหนือ) ชะแซ ซะเหล่เด

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ประคำดีควายเป็นไม้ยืนต้นสูง 5-10 เมตรเปลือกสีน้ำตาลอมเทา ค่อนข้างเรียนหรือแตกเป็นร่องไปตามยาวของลำต้น ใบเป็นใบรวมแบบขนนก ใบย่อยเป็นรูปไข่ดาว ออกสลับกัน ดอกสีนวลออกรวมกันเป็นช่อใหญ่ตามปลายกิ่ง กลีบดอกมี 5 กลีบผลฉ่ำน้ำค่อนข้างกลมโตสีเหลืองหรือสีน้ำตาลอ่อน ภายในมีเมล็ดกลมสีดำมีเปลือกหุ้ม 1 เมล็ด

การใช้เครื่องสำอางและสรรพคุณยา

แก้รังแคและรักษาหนังศีรษะ

ผลของประคำดีควายมีสารกลุ่มซาโปนินกลัยโคไซด์ ซึ่งมีคุณสมบัติทำให้เกิดฟองเมื่อเขย่ากับน้ำ เป็นสารลดแรงตึงผิวใช้ประโยชน์ในการชำระล้างร่างกาย เป็นสารลดแรงตึงผิว ใช้สระผม แก้รังแค และรักษาหนังศีรษะ เช่นชันนะตุบนหัวเด็ก ใช้เป็นสารชะล้าง ใช้ซักผ้าโดยใช้ผลแห้ง 5 ผลทุบพอแตกต้มกับน้ำประมาณ 1 ถ้วยใช้ทาที่หนังศีรษะบริเวณที่เป็นวันละ 2 ครั้งจนกว่าจะหาย

สารสำคัญ

เนื้อผลมี saponin, emarginatoside, quercetin, quercetin-3-

น้ำมันที่บีบจากเมล็ดมี palmitic acid และ stearic asid

ข้อระวัง

ความเป็นพิษถ้ารับประทานทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียนและท้องร่วง ผง saponin เข้าทางจมูกทำให้เกิดความระคายเคือง ทำให้จามถ้าฉีดเข้ากระแสโลหิต ทำให้เม็ดเลือดแดงแตกเป็นพิษมากแก่สัตว์เลือดเย็นและถ้าใช้สระผมต้องระวังไม่ให้น้ำยาเข้าตาเพราะจะทำให้แสบตาและตาอักเสบ